رویکردی انتقادی به پایان نامه های جامعه شناسی در ایران

تحقیق حاضر به بررسی پایان نامه های کارشناسی ارشد جامعه شناسی با رویکردی انتقادی می پردازد. به این منظور، توجه اصلی در این تحقیق به موضوعات و روش های به کاررفته در این پایان نامه ها و ارتباط آنها با یکدیگر است. در بررسی حاضر از دو نظریه برای طراحی چارچوب مفهومی استفاده شده است: از نظریه سطوح واقعیت اجتماعی جورج ریتزر برای پوشش موضوعات و از نظریه معرفت و علائق بشری هابرماس برای پوشش روش های به کاررفته در این پایان نامه ها. جامعه آماری در این تحقیق کلیه پایان نامه های جامعه شناسی در دانشکده های علوم اجتماعی کشور بوده که با استفاده از نمونه گیری قضاوتی و غیراحتمالی، دو دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحقیق بیانگر غلبه موضوعات ذهنی نسبت به موضوعات عینی بوده است. اما در خصوص خرد یا کلان بودن موضوعات، گرایش به موضوعات سطح خرد در پایان نامه های دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و گرایش به موضوعات سطح کلان در دانشگاه تهران بیشتر بوده است. اما در بخش روش های تحقیق در هر دو دانشگاه استفاده از روش های انتقادی بسیار اندک بوده است. نتایج تحقیق در خصوص ارتباط موضوعات و روش های به کاررفته در پایان نامه ها، حاکی از آن است که غالباً انتخاب روش تحقیق نه بر اساس موضوع و شرایط تحقیق بلکه تحت تأثیر عادات و شیوه های رایج در تحقیقات صورت گرفته است.